O budowie pomnika Żołnierzy Wyklętych zadecydowała Rada Miejska Wrocławia poprzedniej kadencji (w 2016 roku). Konkurs na projekt pomnika został ogłoszony we wrześniu 2019 r., w osiemdziesiątą rocznicę napaści Związku Sowieckiego na Polskę. W konkursie mogli wziąć udział artyści plastycy i architekci, a także inni wykonawcy, którzy w ostatnich 10 latach stworzyli umieszczone w przestrzeni publicznej dzieło sztuki upamiętniające osobę lub wydarzenie historyczne.
Do drugiego etapu konkursu przeszło pięć prac.
Ostatecznie I miejsce w konkursie zdobyła praca przygotowana przez Tomasza Urbanowicza i Konrada Urbanowicza.
– Autorzy zwycięskiego projektu w przestrzeni placu umieszczają szklane bloki z zastygłymi, jakby zamrożonymi sylwetkami żołnierzy. To wyrazisty monument – jak ocenił sąd konkursowy – dzieło prowokuje do dialogu, skłania do głębokiej refleksji i poznawania historii. Wywołuje interakcję z widzami. – mówi Jerzy Pietraszek, dyrektor Wydziału Kultury w Urzędzie Miejskim Wrocławia – Główną nagrodę przyznano za przedstawienie dramatycznej historii w sposób jednoznaczny, ale niedopowiedziany oraz za stworzenie nowej przestrzeni publicznej o wysokiej randze
Jak piszą o rzeźbach sami autorzy: Takie rozwiązanie plastyczne tworzy bryły – wielowymiarowe rzeźby z tajemniczymi szklanymi postaciami wewnątrz, a przede wszystkim, z niekończącą się grą światła i cienia oraz subtelnych efektów optycznych, powstających dzięki różnym fakturom, różnicom przezroczystości i grubości w piecowych szkłach. Postaci ustawione są wewnątrz brył w różnych kierunkach. Zależnie od kąta obserwacji poruszającego się widza, szklane postaci, są mniej lub bardziej widoczne. Symbolicznie uzyskiwany jest w ten sposób efekt ich działalności konspiracyjnej lub też prób wymazywania przez ówczesną władz.
Sąd konkursowy w uzasadnieniu wyniku zwrócił uwagę na znakomite wykorzystanie szlachetnego szkła artystycznego i gry światła, zarówno w dzień, jak i po zmroku, co umożliwiają struktura materiału oraz precyzyjnie dobrana iluminacja. Z dużym uznaniem odniósł się do wielu przyjętych rozwiązań – przede wszystkim przemyślanej kompozycji grafiki posadzki całego placu, a także doboru miejsca na maszt flagowy. Jednocześnie sąd konkursowy zgodnie wskazał na wymagające skorygowania umieszczenie inskrypcji pomnikowej i znaków organizacji wojskowych. Zgodnie z regulaminem zalecenia pokonkursowe zostaną przekazane laureatowi.
II nagrodę otrzymała praca Barbary Getter i Andrzeja Gettera. Sąd konkursowy podkreślił rangę wykreowanej przez autorów przestrzeni publicznej, gdzie znalazły się skoncentrowane asymetrycznie monumentalne krzyże, stanowiąc wyrazisty znak dramatycznej historii.
Laureaci I miejsca otrzymają nagrodę w wysokości 50 000,- zł brutto oraz zaproszenie do negocjacji umowy na wykonanie szczegółowego opracowania pokonkursowego. Laureaci II miejsca otrzymają nagrodę w wysokości 35 000,- zł. Pozostali uczestnicy II etapu otrzymają po 8 000,- zł.
Pomnik ma powstać na skwerze u zbiegu ulic Glinianej, Borowskiej i Dyrekcyjnej we Wrocławiu. Ostateczna decyzja o wzniesieniu pomnika należy jednak do Rady Miejskiej Wrocławia, której jesienią tego roku projekt zostanie przedstawiony.
Samo postępowanie konkursowe również prowadzone było w wyniku uchwały podjętej w 2016 r. przez Radę Miejską Wrocławia o zamiarze wzniesienia pomnika Żołnierzy Wyklętych oraz na podstawie Prawa Zamówień Publicznych.
Wystawa pokonkursowa prac dostępna będzie od soboty 13 czerwca do niedzieli 21 czerwca br. w Muzeum Architektury we Wrocławiu przy ul. Bernardyńskiej 5.